Paardenmest. Ja, wat moet je daar nu mee? Tijdens adviesgesprekken hoor ik vaak dat de paardenmest wordt afgevoerd en er kunstmest of drijfmest op de wei wordt aangebracht. Zonde! Ten eerste is paardenmest afvoeren ontzettend duur en daarnaast is het (mits je het goed verwerkt) een hele mooie bodemverbeteraar. Je kunt paarden mest composteren of fermenteren.

Composteren
Een goede composthoop bevat niet alleen mest, maar ook voldoende ‘groen’ materiaal, zoals stro, hooiresten, kleine takken, bladeren en ander groenafval. Eigenlijk gooi ik al ons tuinafval op de composthoop, met uitzondering van giftige planten. Bij een goede compostering worden die ook afgebroken, maar ik wil niet het risico lopen dat er zaden of giftige plantdelen overblijven en over de wei worden uitgereden. Ook na het ontwormen houd ik de mest een paar dagen apart, de stoffen in een wormenkuur doden namelijk ook de wormen in de composthoop. Idealiter zou dit langer moeten gebeuren, maar het moet ook praktisch haalbaar zijn.

Composteren een zuurstofrijk proces. Maak de hoop dus niet te groot en schep het regelmatig om. Zo worden ook de bovenste lagen mooi gecomposteerd. Door de hoge temperatuur in de mesthoop worden wormeieren gedood. Wil je er zeker van zijn dat er geen wormeieren meer in je compost zitten? Laat de hoop dan minimaal een jaar liggen en keer de hoop ten minste één keer om, zodat ook de buitenste lagen goed worden verwarmd.

In het voorjaar laten wij onze mesthoop uitrijden over de weilanden, zodat het gras gedurende het groeiseizoen voldoende voedingsstoffen heeft. Ook kun je de compost in kleinere hoeveelheden gebruiken in de (moes)tuin.

Fermenteren
Door het fermenteren van paardenmest maak je bokashi. Letterlijk vertaald is dat Japans voor ‘goed gefermenteerd organisch materiaal’. In tegenstelling tot composteren is het maken van bokashi een zuurstofarm proces. Het maken van bokashi neemt minder tijd in beslag dan composteren. Na 8 weken is het fermenteringsproces in principe klaar. Langer laten liggen mag uiteraard ook. Het is aannemelijk dat wormeieren doodgaan door de lage pH van bokashi, maar onderzoeken hierover zijn niet echt eenduidig. 

Voor het maken van bokashi heb je verschillende toevoegingen nodig. Per ton (1000kg) paardenmest heb je nodig:
▪️12 kg Zeeschelpenkalk. Dit zorgt ervoor dat de bokashi niet te zuur wordt.
▪️12 kg Kleimineralen: Om het geheel aan elkaar te binden.
▪️2 liter EM Microferm. Dit is een mengsel van effectieve micro-organismen die zorgen voor de omzetting.
Ook kun je organisch materiaal toevoegen (plantresten), maak hier wel kleine stukjes van.

Omdat fermenteren een zuurstofloos proces is, is het belangrijk om de mesthoop af te dekken. Dit kun je doen met landbouwplastic. Zelf vind ik bokashi ook een waardevolle toevoeging voor de (moes)tuin. Het is makkelijk te maken in kleine hoeveelheden, gebruik daarvoor een stevige afvalzak of afsluitbare ton. Dit kun je vullen met mest en de overige toevoegingen, afsluiten en minimaal 8 weken laten staan. Daarna heb je een hele mooie bodemverbeteraar en hoef je geen potgrond of compost te kopen. Als je daar in de winter mee begint, is de bokashi mooi op tijd klaar voor het zaaiseizoen!